Azərbaycan Xalq Cəbhəsi  və Müsavat partiyaları hakimiyyət tərəfindən parlamentə təqdim olunan “Siyasi partiyalar haqqında” qanun layihəsi ilə bağlı vətəndaş cəmiyyəti və mətbuat nümayəndələrinin iştirakı ilə dinləmələr keçirib. Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyasının sədri Əli Kərimli və Müsavat başqanı Arif Hacılı bu qanun layihəsini Azərbaycanın partiya sisteminin “qəsb edilməsinə yönələn mürtəce layihə kimi” qiymətləndiriblər. Bildiriblər ki, qanun layihəsi vətəndaşların ölkənin siyasi sistemində iştirak hüquqlarını kəskin şəkildə məhdudlaşdırır, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və dövlətin beynəlxalq öhdəliklərinə ziddir. Dinləmələrin sonunda cəmiyyətin geniş təbəqələrinin iştirakı ilə alternativ qanun layihəsinin hazırlanması üçün müxalifət partiyalarının nümayəndələrindən və ekspertlərdən ibarət komissiyanın yaradılması barədə qərar qəbul edilib. Həmçinin sosial şəbəkədə iki qanun layihəsi - hakimiyyətin təqdim etdiyi və müxalifətin hazırladığı qanun layihələri üzrə xüsusi ictimai səsvermənin keçirilməsi nəzərdə tutulur.

Eyni zamanda artıq parlamentə təqdim edilmiş qanun layihəsinin ekspertizası keçiriləcək və onun nəticələri Azərbaycanın üzv olduğu beynəlxalq institutlara təqdim olunacaq. Xəbəri “Turan” yayıb.

Ölkədə siyasi münasibətlər sisteminin əsasını təşkil edən qanunlardan biri də “Siyasi partiyalar haqqında” Qanundur. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən qısa müddət sonra 3 iyun 1992-ci ildə “Siyasi partiyalar haqqında” Qanun qəbul edildi. 4 fəsil, 22 maddədən ibarət olan bu qanun ekspertlərə görə, keçid dövrü üçün məqbul sayıla bilərdi.

“Siyasi partiyalar haqqında” yeni qanun layihəsi 7 sentyabr 2022-ci ildə Milli Məclisin saytında yerləşdirilərək ictimai müzakirələrə açılıb. Bu yeni qanun 6 fəsil, 30 maddə, 306 müddəadan ibarətdir. Müxalif ekspertlərə görə, qanunda ən çox narahatlıq doğran məsələlərdən biri 20.10-cu müddəada yer alıb. “Siyasi partiya üzvlərinin reyestrini (adı, soyadı, atasının adı, həmçinin fərdi identifikasiya nömrəsi, doğulduğu tarix, qeydiyyat ünvanı, qeydiyyatda olduğu partiyanın yerli təşkilatı (olduğu halda) və əlaqə telefon nömrəsi göstərilməklə) aparır.” Ekspertlərə görə, bu müddəa iqtidara imkan verəcək ki, ölkədəki müxalif şəxsləri dəqiq müəyyənləşdirib hər birini xüsusi nəzarətə alsın. Siyasi ekspert Nəsimi Məmmədli “Turan”a bu barədə deyib ki, yeni qanun təklifi ölkədə gizli siyasi fəaliyyətə meydan aça, xaricdən daha sistemli mübarizə formalarına gətirib çıxara bilər.

AXCP və Müsavat indiyədək niyə təkliflərini göndərməyiblər? Alternativ qanun layihəsinə hakimiyyətin münasibəti necə ola bilər? Layihədən narazılığı azaltmaq üçün iqtidar ortaq məxrəc təklif edə bilərmi?

Milli Məclisin deputatı Aydın Hüseynov “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, AXCP və Müsavat həmişə olduğu kimi, yenə də hər şeyi qara rəngdə görmək ənənələrini davam etdirirlər: “30 il öncə qəbul edilən qanunun dəyişilməsinin vacibliyini əslində özləri də yaxşı bilirlər. Sadəcə olaraq, qeyd etdiyimiz xoşagəlməz ənənə ilə yaşamaları onlara bunu etiraf etməyə imkan vermir. İndiyə qədər özləri hər hansı  təklif və ya qanun layihəsi hazırlayıb təqdim etməyiblər. Halbuki xeyli müddət öncədən bütün siyasi partiyalara təklifləri və ya layihələri varsa təqdim etmələri barədə çağırış olub. Dövrün heç bir çağırışı ilə ayaqlaşa bilməyən, bütün çağırışlardan özlərini geri qoyan təşkilatlar təkliflərini verəydilər, ictimai diskussiyalara qatılaydılar, qanun layihəsi hazırlayıb təqdim edəydilər. Bütün bunları etməyib, indi yenə mənasız hay-küy salmaq, mütərəqqi bir qanun layihəsindəki hansısa maddələrdən özlərinə sərf edən şəkildə rəy çıxarmaları qəbuledilən deyil. Onlar digər 39 partiya kimi qanun layihəsinə təkliflərini verəydilər. Bunu etməyib, indi alternativ qanun layihəsi hazırlayacaqlarını demələri məntiqsizlikdir və pozuculuqdur”.

Deputat qeyd etdi ki, Milli Məclisin saytında yerləşdirilmiş yeni qanun layihəsi ilkin versiyadır. Eyni zamanda olduqca mütərəqqi bir sənəddir. Layihənin hazırlanmasında əksər partiyaların iştirakı təmin olunub: “Belə ki, dövlət qeydiyyatına alınmış 39 siyasi partiyanın layihə ilə bağlı təkliflər təqdim etməsinə şərait yaradılıb. Həmçinin Milli Məclisdə layihə hazırlanarkən Venesiya Komissiyasının siyasi partiyaların fəaliyyətinin tənzimlənməsi üzrə 2010-cu və 2020-ci illərdə qəbul etdiyi tövsiyələr, 20-dən artıq ölkənin təcrübəsi nəzərdən keçirilib. Bütün bu faktorlar ortada olduğu halda bir-iki siyasi təşkilatın iddiaları, əsassız hay-küyləri yersizdir. Bizim üçün əsas odur ki, yeni qanun layihəsinin hazırlanması cəmiyyətdə müsbət qiymətləndirilib. Eyni zamanda qanun layihəsi parlamentdə, komitə iclaslarında müzakirəyə çıxarılmazdan əvvəl onun ictimai müzakirəsi keçiriləcək. Bu isə onu göstərir ki, prosesin ictimai əlçatanlığının tam təmin edilməsi üçün mümkün olan bütün demokratik və şəffaf şərait yaradılıb. Hələlik layihənin ilkin variantıdır və geniş ictimai müzakirədən, təkliflərin nəzərə alınandan sonra hazırlanacaq sənəd parlamentin müzakirəsinə çıxarılacaq. İctimai süzgəcdən keçərək hazırlanacaq yen qanun layihəsi ölkəmizdə yeni formalaşan siyasi konfiqurasiyaya uyğun olaraq siyasi sistemin daha da inkişaf etməsinə öz müsbət töhfəsini vermiş olacaq”.

AMİP sədri Arzuxan Əlizadə isə bildirdi ki, siyasi partiyaların qanun layihəsinə öz təkliflərini və əsaslıdırsa iradlarlarını bildirmək hüququ var. Artıq bir sıra partiyalar qanun layihəsinə təkliflərini irəli sürüblər. Milli Məclisdən gözlənti odur ki, ölkədə partiyaların inkişafına şərait yaradacaq təkliflər qəbul edilsin, siyasi partiyaların inkişafına mane ola biləcək hər hansı müddəalar isə qanuna daxil edilməsin: “1992-ci ildə qəbul olunan qanuna 30 il müddətində 60-dan çox əlavə və dəyişikliklər edilib. Buna baxmayaraq, müasir dövrə uyğunlaşdırmaq üçün "Siyasi partiyalar haqqında" Qanunun yenilənməsinə ehtiyac var. Amma bu yenilənmə sərtləşmə istiqamətində olmamalıdır. İrəli sürülən qanun layihəsində qəbul etdiyimiz məqamlarla yanaşı, qəbul etmədiyimiz müddəalar da var. O müddəalar ki, qanunu sərtləşdirir. Belə müddəaların layihədən çıxarılmasını gözləyirik. Qanun layihəsində siyasi partiyaların qeydiyyata alınması ilə bağlı bir sıra məhdudiyyətlərin artmasını görürük. Təbii ki, bütün bunlar ictimai-siyasi müzakirələrdən keçəcək. Eləcə də istər partiyadaxili, istərsə də digər partiyalarla birgə müzakirələr keçiririk. İlkin olaraq qanunda olan çatışmazlıqlar və əlavə təkliflərimizi təqdim edəcəyik. Hesab edirik ki, qanun məhdudlaşdırıcı xarakterli olmamalıdır. Əksinə, elə xarakterli olmalıdır ki, partiyanın fəaliyyəti üçün geniş imkanlar yaratsın, siyasi partiyalaşma institutuna töhfə versin. Həmçinin biz illər ərzində 3-5 nəfərdən ibarət, faktiki olaraq siyasi fəaliyyəti olmayan partiyaları da müşahidə etmişik.  Bu cür partiyaların da qeydiyyatda qalması düz deyil. Bu da nəzərə alınmalıdır. Lakin konstitusiya ilə verilmiş hüquqlar var və bunlardan biri də partiyalarda və digər birliklərdə birləşmək hüququdur. Bu hüquq da heç bir halda məhdudlaşdırılmamalıdır”. “Yeni Müsavat”